homme de lettres
Op deze bladzijde kunt u een groeiend aantal beschouwingen vinden van de nog niet zo bekende schrijver L.H. Zoutewelle. Daarnaast fragmenten uit zijn vertalingen van de Frans-Roemeense geweldenaar Emil Cioran.
nb: foto’s en afbeeldingen door A.M. van Buren, tenzij anders vermeld
Soms moet je achteraf constateren dat alles tegenzat.
Zo kwamen de vrouw en ik netjes op tijd aangereden in ons buurdorp, voor de derde keer deelnemer aan de kunstmarkt die de plaatselijke Vereeniging daar zo af en toe houdt. Op de nationale feestdag, en er werd verder vanwege dat pestpokkevirus nergens anders iets georganiseerd, dus kijkers genoeg. We stonden in een aardig hoekje, voor zover mogelijk uit de blèrende wind die van over het meer kwam aanwaaien. Het weer wilde niet meewerken: de eerste helft van de dag moesten we de regengevoelige spullen een keer of tien bedekken voor de traditionele bretonse druilbuitjes. De gevoelstemperatuur zal ook toen het verder droog bleef de vijftien graden amper gehaald hebben.
Wat mij met het vorderen der uren toenemend chagrineerde was het handelsklimaat. De binnenlandbretonnen, niet bekendstaand om hun royale en impulsieve aankooppatroon, leken toch niet alleen van plan om het bij kijken te laten: voor en achter ons werden deals beklonken. Het werd de kopers hierbij makkelijk gemaakt, daardat wat ze kochten een onwerkelijke prijs had: de betreffende verkopers konden, zo leerden we in de voor hen stille momenten, beide al op een redelijk pensioen rekenen en vroegen bedragjes waar serieuze kunstenaars misschien in Albanië hun neus niet voor zouden ophalen. Beide ervaren rotten, die met risicoloze routine grossierden in klamme en karakterloze figuratie. De een in regelrechte toeristenaandenkentjes (het kerkje van hier, het vuurtorentje van daar, keurig gerangschikt in bakken…), de ander in vermoedelijk fictieve landschapjes, waarvan hij ijverig aan alle belangstellenden uitlegde dat ze hier of daar te vinden waren. Beide onaantastbaar in hun ondermijnende prijsbeleid, want voorzitter en ex-voorzitter van de club. Kruideniers in de kunst en altijd voordelig.
Had ik al gezegd dat de vrouw NIETS verkocht? Ik kan wel gillen van razernij. Hier zijn twee pure hobbyisten die de markt verzieken voor wie wel een eerlijk uurtarief nastreeft, door het publiek te laten wennen aan veel te lage prijzen. Intussen hebben ze de mond vol van hoe het moet… Lopen aan het einde van de dag in ons gezicht te fluiten terwijl ze konden zien dat wij de hele dag droogstonden. Vinden het niet meer dan vanzelfsprekend dat je na een dag van niks, niente, nihil, nada ook even de dranghekken en ander gemeentemeubilair helpt opruimen…
Ik heb er een kloterige nacht van. Ik formuleer bijtende franse zinnen over hoe ze het gras voor andermans voeten wegmaaien en dan ook nog doen alsof ze daar niks aan kunnen doen. Het enige voorbehoud dat ik maak is het tergende gebrek aan zelfvertrouwen waarmee de vrouw behept is, wanneer het om het vermarkten van haar juweeltjes gaat. Haar frans is zogenaamd nog niet goed genoeg. Alsof het zo moeilijk is om mensen aan te spreken en “mooi hè” te zeggen…
1 Status Quo: Hello
Ik was dertien en kreeg een lullig beetje zakgeld. Niet getreurd, ik vulde het aan en bewees mijn miljeuvriendelijkheid door statiegeldflessen uit de alkmaarse grachten en parken te vissen. Ik had altijd een zak bij me, en vulde die zelfs wanneer ik met mijn toenmalige hondjo naar het strand ging, want er was eind jaren zeventig blijkbaar een container met lege spa-flessen overboord geslagen en die brachten mooi twee kwartjes per stuk op… Ik ging ermee naar de groentebalie van de V&D-supermarkt en incasseerde mijn guldentjes, die ik bij de platenbalie van zelfde bedrijf inruilde voor – zie boven. Waarom ik deze als eerste kocht en niet On the level, die ik eigenlijk beter vond, weet ik niet meer, maar uiteindelijk had ik ze toch allemaal, zoals het de rechtgeaarde geobsedeerde gek alias fan betaamt. Aan het einde van ieder kwartaal leukte de muziekleraar zijn cursus op door zijn pupillen toe te staan in de klas een stuk van hun favoriete plaat te draaien. Ik wist er nog wel eentje: softer ride, dat na een lang intro op bescheiden volume typisch quo-ig knallend losbarstte… haha, daar had ik mijn nietsvermoedende klasje mooi te pakken!
2 Tubes: Now
Ik was zestien en begon mijn smaak een beetje te verbreden, want je hele leven alleen naar Status Quo luisteren zou misschien toch een beetje benauwend worden. Gelukkig kreeg ik wel eens een tip van mensen die naar andere dingen luisterden en dit bandje was er één van. Deze plaat is zo divers dat hij bijna ongrijpbaar wordt, met alles van blues tot punk en via luisterliedjes met verfijnde teksten terug naar, uh… punk misschien? Ik kon er eindeloos naar luisteren, want hij was geknipt voor mij: uren in het laboratorium maakten een weirdo van mij, ik wist me geen raad wanneer iemand eens aardig voor me was, werd gek van verlangen, vond mijn klasgenoten vervelend, opgeprikt, geen lol aan en ik was vatbaar voor het idee dat het niet ver is van de eerste noot die je speelt tot de laatste… Met al hun klasse hadden ze een nogal ruig imago, en toen ze in de jaren tachtig nog wel eens in het land waren durfde ik er niet naar toe. Pas een jaar of vier geleden heb ik ze eindelijk live gezien, en het viel bepaald niet tegen. Nogal ontluisterend dat een band van deze klasse dayjobs nodig heeft…
3 Oregon and Elvin Jones: Together
Eindexamenjaar: schoolonderzoeken, leeslijsten… leuk en aardig, maar er moest ook gedrumd worden. Ik had les en begon een beetje samen te spelen, op school (fuck dat engels in het achtste uur) en daarbuiten, met een paar gasten die al wat verder waren maar blijkbaar geen betere drummer konden vinden. Een ervan werkte in een net in Alkmaar neergestreken jazzcafé, en toen dat iets bijzonders in de aanbieding had wist hij me naar binnen te loodsen. Ik had nog nooit van de man in kwestie gehoord, wist amper wie de John Coltrane was bij wie hij gespeeld had, maar goed, de drumleraar vond dat ik jazz moest leren, omdat hij me anders niets meer te bieden had. Dit concert kwam op het juiste moment: dus jazz kon ook hard en meeslepend zijn; op gewone trommels kon je ook met paukestokken spelen; een beetje vals kan ook mooi zijn… zelden zal ik op een avond zoveel geleerd hebben… Ik was helemaal blij, bleef hangen na afloop en toen Elvin zich weer vertoonde heb ik hem omhelsd en verteld dat hij de greatest was. Aardige vent als hij was liet hij het maar gebeuren, straalde en zei iets als nou leuk jochie. Een vonk sprong over… ik was reddeloos verloren voor elk ander instrument en het had weinig gescheeld of ik had ja gezegd toen de drumleraar (ik ben geneigd te zeggen drumboer, want een vreselijke boer was het) vroeg ik of na mijn eindexamen niet op zijn muziekpadagogische schooltje verder wilde studeren… Elvin Jones is een monument en heeft na zijn tijd bij Coltrane op honderden platen meegespeeld. Dit is er een waar hij op zijn allerbest is, uitgedaagd door de wat zweverige maar wel geweldig goede band Oregon. Een gouden combinatie.
4 Raymond van het Groenewoud: Habba
Mensen zijn zulke zeikerds! Plaats je een plaatje van je favoriete platen: is het niet goed. Schrijf je er een stukkie bij: is het niet goed. Zeg je dat je het gemakzuchtig vindt dat anderen er geen stukkie bij schrijven: is het niet goed. Hun frustratie hijgt in je nek. Ze weten dat ze teveel zijn, maar dat zal ze niet tegenhouden. Ach, wanneer zal ik van ze bevrijd zijn? Raymond begrijpt mij, daarvan getuigt deze plaat. Daarom houd ik van deze plaat. En niet van mensen. Leuk detail: deze plaat uit 1984 is grotendeels volgespeeld door de jongens van Doe Maar en geproduceerd door Henny Vrienten.
5 Tony Williams: Million dollar legs
Deze moet ik een keer of tweehonderd gedraaid hebben rond mijn twintigste. Verplichte kost voor drummers, hij leerde me hoe onweerstaanbaar je op je hihat kunt swingen en hoe duizelingwekkend gitaarwerk kan zijn, met dank aan de unieke capriolen van Allan Holdsworth. Oude liefde roest niet, ik hoor hem nog altijd graag, al ben ik de vioolarrangementen (!) misschien een beetje kitscherig gaan vinden en een tekst als “you brought joy to my heart, so let’s make love” … ach, je moet je idolen af en toe iets vergeven.
6 André Ceccarelli: Ceccarelli
Een ramp: op een dag werden mijn platen gestolen. Ik had er al een paar honderd en toegegeven, er zat ook nogal wat rotzooi bij, maar toch, niet fijn. Awel, ik begon opnieuw te verzamelen, en dit was een van de eerste vondsten waar ik echt blij mee was. Een kennismaking met de franse scene: er spelen nogal wat mensen mee die nog altijd actief zijn, veertig jaar later. Een paar studenten uit de Magma-academie… je krijgt de indruk dat het franse muziekleven aardig overzichtelijk is. Aan personele continuïteit geen gebrek: een paar jaar geleden kocht ik een plaat waarop liefst drie deelnemers aan deze plaat meededen. Aardig om te horen hoe de zanger nog steeds hetzelfde onweerstaanbare accent heeft (alleen engelsen die frans proberen zijn grappiger dan fransen die zich aan engels wagen…), maar ook hoe onvergelijkelijk veel beter de opnametechniek is geworden. Hier en daar, als je goed luistert, is er enige vooruitgang in de muziek.
7 Buddy Rich: Both sides
De eerste plaat waarnaar ik op jacht ging toen mijn collectie gestolen was, was deze. Niet geheel toevallig: het was mijn eerste jazzplaat en hij was me dierbaar. Beide zijden: Buddy de bigbandbeul en Buddy de dragende kracht in kleinere ensembles. Een natuurtalent, zelfs door Charlie Parker bewonderend aangestaard wanneer hij lekker bezig was. Leerde ongeveer tegelijkertijd lopen en drummen, maar werd gekweld door hevige rugpijnen en kreeg het bijbehorende chagrijnige temperament. Zijn woedeuitbarstingen jegens bandleden die niet genoeg hun best deden waren berucht. Er heeft ooit iemand stiekem een opname van gemaakt, je wilt er het mikpunt niet van zijn. Alom bewonderd als hypertalent door vakgenoten en outsiders. Er is een schattige foto van hem en de drummer van Status Quo, die ook eens achter zijn drumstel mag zitten en in adoratie naar hem opkijkt. Wanneer iemand de dwaasheid begaat, het drummertje van de rollingstoons van talent te betichten, wimpelt die dat bescheiden af en zegt: Buddy Rich, die had talent… Ik vond de plaat terug en zette snel mijn krabbel erop: die raak ik nooit meer kwijt.
8 Paul Brett: Phoenix
Kunst is kunst. Soms koop ik een plaat alleen vanwege de hoes. Ik geloof dat ik deze één keer gedraaid heb. Ik zag hem ergens, weet niet eens meer waar, en herkende onmiddellijk de signatuur: Ralph Steadman, de weergaloze sfeertekenaar en kompaan van Hunter Thompson. Sommige platen kun je beter aan de muur hangen, en laten hangen.
9 Daniel Denis: Les eaux troubles
Wie in Parijs op zoek gaat naar jazz kan snel vinden. Tussen het Forum des halles en de Seine is in een klein straatje, de Rue des Lombards, een hotspot waar je altijd terechtkunt. Een tent voor de achtergebleven dixie-stompers, een tent met een kelder, een tent met een bovenzaaltje… even een niet kinderachtige entree betalen en je een monsterlijke cocktail laten aanmeten, en klaar ben je. Een goeie tijd geleden zat ik in het bovenzaaltje bij een sessie, waar het publiek bijzonder enthousiast reageerde op de komst van een tanig mannetje, dat zich niet lang liet smeken om achter de drums te gaan zitten en… onweer, donder en bliksem! Het heeft me altijd verbaasd hoeveel venijn er in die franse drummers zit. Ze spelen als door de duivel bezeten. Ik vergat de naam en toen ik jaren later van een collega een bandje kreeg met werk van twee franse grootheden… had ik eigenlijk nog steeds geen idee. Pas in het utube-tijdperk begon ik me af te vragen: was dit misschien die Daniel waar ze in dat bovenzaaltje zo blij op reageerden? Ja dus, hij bleek een waal te zijn, al jaren een vermaard avantgarde-bandje te drijven (Univers Zero) en in zijn instrumentatie niet terug te schrikken voor het gebruik van fagotten en ander vreemds. Ik zet hem in dit rijtje omdat hij mij geïnspireerd heeft. Eigenlijk tot iets heel simpels: er staat op deze plaat een ernstig stuk, funerair bijna, naar aanleiding waarvan ik dacht: ja, ritme hoeft niet statisch te zijn… ik ben lang gaan puzzelen… het leverde een stuk op dat als een strand met aanzwellende golven in een ruim bemeten maat een langzame versnelling bevatte…
10 Robert Palmer: Some people can do what they like
Sommigen moeten ploeteren, sommigen niet. Sommigen kunnen alleen dromen, sommigen kunnen doen wat ze willen. Ik heb deze plaat al heel lang (vraag me niet hoe ik eraan kom…) en houd van de programmatische titel. Streeft niet iedereen ernaar te kunnen doen wat hij leuk vindt? Ik ben zover, ik loop niet meer aan de leiband van ouders, werkgevers, zogenaamde vrienden en mijn zeikerds van ex-landgenoten… maar kijk uit: kunnen doen wat je leuk vindt betekent niet zomaar alles kunnen. Robert dacht het misschien, maar hij rookte als een schoorsteen en heeft dat met een vroege dood moeten bekopen…
11 ELO: Masters of rock
Het is een proces waar zovele bands doorheen gaan. Fris beginnen, vernieuwende ideeën hebben, alles moet anders. En daarna slaan de maniertjes toe, de suggesties van boekhouders en managers worden leidend. Het is verleidelijk om dit proces in morele termen te gieten, het over sell-outs en knievallen voor het grote geld te hebben: being only in it for the money… Zo werd ik op het verkeerde moment fan van Status Quo: na een paar jaar onverzettelijke, compromisloze rock’n’roll zette het verval in en werd hun muziek slapper en omzetgerichter. Ik wilde niet van wijken weten en bleef fan tot het echt niet meer te pruimen was. Ze bleven daarna nog een paar decennia bestaan, want ja, ze hadden als tieners hun eerste akkoordjes gespeeld en hun eerste succes gehaald, ze wisten en konden niets anders… Iets soortgelijks gebeurde er bij het Electric Light Orchestra: een paar spannende, avontuurlijke jaren en daarna sloeg de routine toe en kon je aan de eerste maten van hun zoveelste radiovriendelijke deuntje al horen dat het weer niets was. Hele generaties groeiden op met hun muziek, zonder zelfs maar te weten waar die drie letters ELO voor stonden. En ik ben de purist, die de eerste paar platen geweldig vond en de rest… ach, fan zijn is leren dat je soms maar beter discreet kunt zwijgen.
Er schuilen vier gedaanten in mijn borst.
Duivel:
“Godverdegodver, heb ik een probleem! Ik dacht mijn goed, het kwaad, te verbreiden door ze rare beestjes te laten eten en met onzichtbare vijanden op te zadelen en kijk: ineens gaan ze een beetje verstandig zitten doen… Ik vorderde zo lekker met het veranderen van de aarde in de hel op aarde en kijk nou: herten in binnensteden en dolfijnen in de kanaaltjes van toeristeninferno Venetië… Zelfs de verwoestende aardolietrollen gooien het bijltje erbij neer. Ineens zijn mijn handlangers Poetin, Trump en Xi in gesprek wanneer ik ze bel. En waar hebben ze het over? Mondkapjes en ventilatiemachines! Dit gaat helemaal verkeerd… Maar ik ben koppiger en kwaadaardiger dan zij. Let maar op, ze zijn dit al te vredige interval zo weer vergeten, want er moeten winstdoelen gehaald en hypotheken en staatsschulden afgelost. Bovendien moet de wereld verbeterd worden voor hun vervloekte kinderen (zijzelf zijn al reddeloos verloren, hehheh). Ik maak me geen zorgen, want ik ken mijn pappenheimers.”
God:
“Mooi! Eindelijk bindt de mens een beetje in. De planeet haalt opgelucht adem, de lucht, het water en wat er over is van de bossen worden weer frisser. Vogels zingen en iedereen kan het horen want er is zoveel minder lawaai. Wel jammer dat ik er dat nare virusje voor heb moeten scheppen. Ik heb de mensen de vrijheid gelaten om een betere weg in te slaan en hoop dat ze nu eindelijk eens serieus gaan aanpakken. Misschien zelfs dat een enkeling iets ongehoords doet en zijn leven verandert. De planeet waarop hij leeft niet meer als een veroveraar en uitbuiter maar als een gast en smekeling benadert. Ik weet dat het een hele stap is, want mensen zijn banger om uit de pas te lopen en scheef aangekeken te worden door de buurman dan om met z’n allen naar de drommel te gaan. Maar omdat ik de god der liefde ben, ben ik verplicht te denken dat het goed zal komen.”
Demon:
“Ach, kijk ze nou toch eens… allemaal in paniek! En er was bijna niets voor nodig: ik hoefde alleen een idioot volk in te blazen dat hun potentie gebaat zou zijn bij het eten van de gemalen schubben van een of ander kruipend diertje. Geen enkele moeite om nog achterlijker idioten massaal op jacht daarnaar te laten gaan en hup, even mengen en roeren, ietsjes te kort koken en het soepje maakte de hele wereld ziek. Hahahahaha! Zie ze binnen zitten tandakken, benauwd om hun omzet en boos omdat hun lullige vakantie niet doorgaat. Werkelijk, beste fans, ik heb de tijd van mijn leven. En ik maak me geen zorgen of ze de crisis weer te boven komen. Het is zelfs in mijn belang dat ze dat doen, want die zogeheten klimaatontregeling waarmee ze zo lekker opschieten wordt het leukste feestje van allemaal. Stel je maar voor: wanneer de halve planeet onbewoonbaar is geworden en de ene helft van die schooiers ruimte bij de andere komt opeisen. Laat maar komen dat zogenaamde herstel, laat dat roofkapitalisme maar lekker doorwoekeren en laat die malle ecologie en die gemaakte soberheid van wie zich inbeeldt dat hij verstandiger moet leven vooral een marginaal verschijnsel blijven. Dat zal ook wel, want de mensen zijn hulpeloos gemaakt en hoe dan ook te dom om hun huid te redden.”
Engel:
“Misschien moet ik eens wakker worden. Eeuwenlang heb ik gedacht dat het niet mijn tijd was. De laatste twee daarvan heb ik mij niet kunnen vertonen, want mijn vleugels zouden geblakerd worden door het kolenstof, de dieseldampen of die vreselijke bosbranden overal. Ik kan niet wachten om te verschijnen en mijn werk te doen. De hemel weet dat het nodig is! We gaan de mensen weer vertellen wat goed voor ze is, want dat zijn ze duidelijk vergeten. Ja, ik krijg er zin in: van schouder op schouder springen en al die arme vervreemde wezentjes het goede nieuws vertellen: Kijk, het is helemaal niet moeilijk, alles wat je hoeft te doen is niets! Niemand dwingt je iets te maken, want er is al veel te veel: kijk eens goed waar al dat geproduceer je gebracht heeft. Ga lekker bij elkaar zitten en liggen en ontspan. Je bent gemaakt om van elkaar en de zon en de wind te genieten. De rest is duivelse inblazing…”
Ineens staat de helse machine stil
Is het niet prachtig? Eén onzichtbaar klein dingetje springt over en alles komt tot rust. Het hele maniakale mechanisme blokkeert. Piepend en knarsend komt de op hol geslagen kermis tot stilstand.
Ineens, in die ongekende stilte, bereikt de overvoerde mens een vlak van ongehoorde gedachten. En moet hij zichzelf wat bekennen:
Er was geen vooruitgang. Er was alleen vlucht naar voren.
Er was geen oplossing, er was alleen verergering van dezelfde problemen.
Er was geen groei, er was alleen afbraak.
En straks, wanneer iedereen weer uit de isolatie mag, zal het even hard doorgaan.
Zullen de talloze miljoenen de aarde, de zee en de lucht weer plunderen en verstikken.
Friemelen ze weer de vier hoeken van de planeet over, op zoek naar de ervaring die ontsnapping moet bieden uit hun ingekerkerde leventje, de illusie moet bestendigen dat ze uniek en onvervangbaar zijn.
Zullen de fabrieken weer op volle toeren draaien om de miljarden overbebreinde onderkruipsels weer van de troep te voorzien die hun lege hartjes begeren.
Zullen ze weer alles opvreten wat los en vast zit en verdringen dat de holte in hun hersentjes zit en niet in hun ingewanden.
Zullen ze weer net zo hard weglopen voor het besef van hun woekerende schadelijkheid. Het besef dat ze zelf het virus zijn en dat alleen hun uitsterven de oplossing biedt.
” Wie zich aan de samenleving wil onttrekken wordt vervolgd en gehoond; wie een vak heeft, een titel achter zijn naam, een zegel op zijn nietigheid wordt alles vergeven. Door de vermenigvuldiging van de middelen om zich te onderwerpen, door zijn vrijheid af te zweren en zijn innerlijke vagebond te doden heeft de mens zijn slavernij verfijnd en zich onderworpen aan spoken. Zelfs zijn minachting en opstandigheid heeft hij alleen gecultiveerd om zich te laten domineren, slaaf als hij is van zijn houdingen, zijn gebaren en zijn stemmingen. “
” Daar, zeg ik bij mezelf, is de negatieve bekroning van het mensdom: het wezen dat zich een goddelijke afstamming aanmatigt in al zijn naaktheid, meelijwekkende valsemunter van het absolute. Daar is het op uitgelopen: dit beeld dat alleen op zichzelf lijkt, nimmer door gods hand gekneed slijk, gedierte dat door geen engel is aangeraakt, een oneindige gebaard in gegrom, ziel geboren in een stuip… “
” Ach, kon men alles maar uitwissen wat de neurose in geest en hart gegrift heeft! Wat niet oppervlakkig is is indecent. God is de vrucht van de onrust in onze ingewanden en het gisten van onze ideeën. Alleen het streven naar leegte kan ons behoeden voor die oefening in vertroebeling, de daad van het geloven. Helderheid berust in de kunst van de schijn, de onverschilligheid jegens doelen en rampen. “
” Geen inspiratie zonder overdrijving: metafoor en lyriek zouden meelijwekkende vormen van drukdoenerij zijn zonder de geest die de woorden opblaast tot ze ploffen. Een beetje helderheid in de emotie is alles wat de poëzie nodig heeft om boven een stadium van schijn en benadering uit te komen. De echte inspiratie ontstaat uit een geest wijder dan de wereld. De woorden tuimelen over elkaar: het is de hernia van het beeld, de transcendentie van armzalige woorden, die ontstonden in het dagelijkse gebruik en opgetild worden tot de hoogten van het hart. “
” Tegenwoordig zouden we kloosters moeten hebben net zo leeg en onteigend als onze zielen, om er verloren te gaan zonder hemelse bijstand in een puur en afwezig ideaal. Kloosters op maat voor ontgoochelde engelen die ondanks hun overwonnen illusies nog onbevlekt bleven. Hopen op een mode van retraite in een eeuwigheid zonder geloof, een aanname van het habijt in het niets, een orde zonder mysteriën, waar geen enkele broeder zich op iets beroept: een orde van het onmogelijke heil. “
” Het menselijke avontuur zal ten einde komen, dat kan men zich makkelijk voorstellen zonder er getuige van te zijn. Men hoeft de mens maar aan te kijken om zich van hem los te maken, zonder zelfs zijn bedrieglijkheid te betreuren. Duizenden jaren lijden, het zou stenen hebben verzacht; maar hij, de stalen eendagsvlieg, werd er alleen maar gevoellozer van, monsterlijk voorbeeld van vervaging en verharding, gedreven door een zouteloze waanzin, een tegelijk ongrijpbare en schaamteloze wil om te bestaan… “
